Nękanie dziecka w szkole

Nowy rok szkolny, stare problemy? Zdaję sobie sprawę, że nie dla wszystkich dzieci i rodziców powrót do szkoły to miłe doświadczenie. I nie każdy cieszy się na myśl o roku szkolnym. Chociażby z uwagi na coraz to szerszy problem stalkingu występujący wśród uczniów. Jeśli zatem twoje dziecko jest lub było nękane w szkole, nie znalazłeś pomocy ani wśród nauczycieli ani dyrektora, nie wiesz co dalej robić, to ten wpis jest dla ciebie.

Nękanie dziecka w szkole – przykłady

Zazwyczaj nękanie w szkole jednego dziecka przez inne, jest do siebie podobne i polega na:

• kierowaniu do dziecka, również w obecności innych uczniów, słów wulgarnych uznawanych powszechnie za obelżywe
• popychaniu
• rozpowszechnianiu plotek
• złośliwościach takich jak ukrywanie przyborów szkolnych, części garderoby, podkładanie do plecaka zepsutych owoców czy nawet zwierzęcych odchodów
• przerabianiu zdjęć dziecka np. na portalach społecznościowych i ich dalsze udostępnianie
• nagrywaniu dziecka i modyfikacji nagrań w celu ośmieszenia
• namawianiu innych uczniów do zaprzestania kontaktów z nękanym, także poprzez zaniechaniu zapraszania np. na urodziny czy zachęcaniu do blokowaniu na Facebooku.

Powyżej opisane przykłady, to takie, z którymi osobiście spotkałam się w swojej praktyce zawodowej. Oczywiście zdaję sobie sprawę, że jest ich o wiele więcej. Ale specjalnie podaję te najbardziej typowe także po to, aby pokazać, że nękanie w wykonaniu nieletniego różni się od nękania przez osobę dorosłą. Jak już wiele razy tu wskazywałam, stalking w wydaniu dorosłych charakteryzuje się najczęściej wykonywaniem niechcianych telefonów, pisaniem wielu wiadomości sms czy mailowych. A także nachodzeniem w miejscu zamieszkania czy pracy. Więcej przykładów znajdziesz tu: Uporczywe nękanie – najczęstsze formy stalkingu).

Nękanie dziecka w szkole – kiedy będzie czynem karalnym?

Trzeba przede wszystkim pamiętać, że aby można mówić o czynie karalnym stalkingu, to muszą być spełnione znamiona z art. 190a § 1 kodeksu karnego. Specjalnie piszę o „czynie karalnym”, bo dziecko nie popełnia przestępstwo, ale dopuszcza się właśnie czynu karalnego. I dlatego będę się posługiwać tutaj taką terminologią.

Po pierwsze proceder musi być uporczywy-  powtarzalny oraz rozciągnięty w czasie. Nie wystarczy zatem, że twoje dziecko zostało kilka razy popchnięte przez kolegę albo nazwane obraźliwie. Choć takie zachowanie są naganne, to jednak trzeba odróżnić kiedy mamy do czynienia z uporczywym nękaniem i ewentualnie sprawą dla sądu, a kiedy tylko ze złym wychowaniem. Więcej na ten temat znajdziesz tutaj: Uporczywe nękanie- czyli ile musi trwać aby uznać je za przestępstwo.

Po drugie, chodzi o nastawienie sprawcy, który mimo, że jest upominany czy proszony o zaprzestanie nękania, nadal trwa przy swoim.

Po trzecie, opisane powyżej zachowania muszą wzbudzać w twoim dziecku poczucie zagrożenia lub też naruszać jego prywatność. Innymi słowy, dziecko się boi, reaguje lękiem na takie sytuacje, które obiektywnie lęk wywoływać powinny.

Sprawa o nękanie dziecka – jak się przygotować?

Zanim zgłosisz sprawę odpowiednim organom, jako rodzic, którego dziecko jest nękane, powinieneś zadać sobie pytania, które najprawdopodobniej będą tobie i twojemu dziecku później stawiane:

1. od kiedy trwa nękanie– czyli określ przedział czasowy, jeśli proceder trwał mniej niż 3 tygodnie, raczej nie mamy do czynienia z czynem karalnym;
2. na czym polega nękanie– opisz działania sprawcy lub sprawców;
3. z jaką częstotliwością pojawiają się te działania- raz na tydzień, raz na miesiąc, czy codziennie?
4. jak reaguje moje dziecko, jak opisuje tę sprawę, jakie są zmiany w jego zachowaniu?
5. jakie mam dowody (poza twierdzeniami mojego dziecka) na stalking w szkole?
6. czy były podejmowane próby zakończenia sprawy polubownie np. z rodzicami stalkera?
7. czy o sprawie wiedzą nauczyciele oraz dyrektor szkoły, a także jak była ich reakcja?

Kiedy stalkerem jest dziecko – postępowanie sądowe

Jeśli masz już za sobą nieudane próby rozwiązania problemu stalkingu z wychowawcą klasy, z dyrektorem, czy z rodzicami ucznia, które nęka twoje dziecko, czas zastanowić się nad zgłoszeniem sprawy organom ścigania. Dobrze, żebyś wiedział jakie są różnice w sprawach o nękanie, kiedy sprawcą jest osoba dorosła a dziecko. A jest ich wiele i nie są tylko tylko różnice w podejmowanych działaniach niechcianych dla ofiary.

Tak jak już wspominałam, dziecko nie popełnia przestępstwa, tylko dopuszcza się czynu karalnego. Taka sprawa nie trafi zatem do wydziału karnego sądu, tylko do wydziału rodzinnego. Głównym aktem prawnym jest tu ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich, a nie kodeks postępowania karnego. Choć sprawę rozpoznaje się z udziałem prokuratora, a ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich odwołuje się do przepisów kodeksu postępowania cywilnego oraz przepisów k.p.k. Nie ma wyroku, tylko sąd rozstrzyga sprawę postanowieniem.

Jedną z takich spraw, opisałam tutaj: Stalking w szkole – nękanie ucznia.

Środki wychowawcze

Najważniejszą różnicą jest fakt, że wobec nieletniego mogą być stosowane środki wychowawcze oraz środek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym.  Kara wobec dziecka za nękanie może być orzeczona tylko jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego.

O karach dla dorosłych stalkerów czytaj tutaj: Sankcje za stalking.

„Sankcja” dla dziecka, które dopuściło się nękania

Katalog środków, jakie sąd rodzinny może orzec w stosunku do nieletniego za uporczywe nękanie został wymieniony w art. 6 ustaw o postępowania w sprawach nieletnich. Wszystkich zainteresowanych pogłębieniem tego tematu odsyłam po prostu do lektury aktu prawnego. Tutaj przywołam tylko przykłady, żeby nie kopiować całej ustawy.

Wobec nieletnich sąd rodzinny może m.in.:

• udzielić upomnienia;
• zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia; ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;
• zastosować nadzór kuratora;
• orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Poza tym sąd rodzinny może:

• zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym;
• zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego.

Sprawa sądowa o nękanie dziecka w szkole

Jedna ze spraw o czyn karalny przewidziany w art. 190a § l k.k., którego dopuścił się nieletni, toczyła się przed Sadem Rejonowym w Chojnicach w roku 2013. Nieletniemu zarzucono, że w okresie od 1 września 2012 r. do 21 listopada 2012 r., będąc uczniem 3ciej klasy  gimnazjum, uporczywie nękał małoletnią uczennicę tej samej klasy. Nękał ją w ten sposób, że ją publicznie poniżał, kierował wobec niej, również w obecności innych uczniów, słowa wulgarne uznawane powszechnie za obelżywe, przeszkadzał jej w zajęciach szkolnych. A także kierował wobec niej groźby karalne.

Na czym konkretnie polegały działania chłopaka? Otóż nieletni:

• kiedy uczniowie zbierali żywność w markecie, w obecności pozostałych osób zaczął zwracać się do pokrzywdzonej w poniżający sposób, mówiąc, że nie ma ona ojca, nikt jej nie kocha i nie pokocha;
• wyśmiewał pokrzywdzoną za jej wygląd, ubranie, za to, że nosi okulary;
• wielokrotnie też zabierał z jej plecaka takie rzeczy jak piórnik, zeszytu, książki, których potem nie chciał oddać, mimo próśb pokrzywdzonej;
• wielokrotnie krytykował wygląd pokrzywdzonej, jej ubiór, wyzywał ją używając słów obraźliwych lub wulgarnych, m.in. takich jak kurwa czy suka, nazywał też suką jej matkę;
• raz na lekcji informatyki zrzucił ze stołu jej rzeczy pokrzywdzonej, która była zmuszona sama je podnieść, wobec odmowy nieletniego.

Dziewczyna opowiedziała o tym swojej wychowawczyni. Reakcja wychowawczyni była po prostu dla mnie skandaliczna. Ta zbagatelizowała sprawę i w odpowiedzi powiedziała pokrzywdzonej: „Kto się czubi, ten się lubi”. Wychowawczyni klasy nie przekazała treści swej rozmowy z pokrzywdzoną ani dyrektorowi szkoły! Ani szkolnemu pedagogowi lub psychologowi!!!

Główne postępowanie przed sądem wyglądało natomiast tak, że sąd przesłuchał pokrzywdzoną w obecności biegłej psycholog, która następnie sporządziła pisemną opinię. Zostało przesłuchanych też kilku innych uczniów tej samej klasy.

Postanowienie sądu w sprawie o uporczywe nękanie przez nieletniego

W sprawie, która opisałam powyżej, sąd uznał, że nieletni popełnił czyn karalny z art. 190a § l k.k. I w konsekwencji zastosował środek wychowawczy. Konkretnie to zobowiązał nieletniego do właściwego zachowania wobec rówieśników, w tym uczniów szkoły i klasy, do której będzie uczęszczał nieletni od dnia 1 września 2013 r.

Sąd rodzinny ocenił czyn nieletniego jako karygodny i uznał, że dla takiego zachowania nie ma usprawiedliwienia. Należy mieć tu na uwadze, że pokrzywdzona swoim działaniem lub zaniechaniem nie dała żadnego pretekstu do takiej postawy, która wobec niej okazywał nieletni.

Z uzasadnienia postanowienia sądu można się dowiedzieć jak niżej. „Sam fakt obopólnej niechęci, w którą zamieniła się dotychczasowa znajomość dwojga tych osób, nie usprawiedliwia nieletniego, który będąc osobą inteligentną powinien zdawać sobie sprawę z naganności, jak i ewentualnych skutków takiego nękania. W ocenie Sądu nie tylko popełnienie samego czynu karalnego zdecydowało o zastosowaniu wobec nieletniego środka wychowawczego, ale również okoliczność, że nieletni od samego momentu podjęcia czynności przez policję aż do zakończenia postępowania sądowego uparcie zaprzeczał, aby nękał lub w inny sposób nagannie zachowywał się wobec pokrzywdzonej. Całokształt zachowania nieletniego, tj. dokonanie wyjątkowo nagannego czynu i późniejsza postawa charakteryzująca się jego negowaniem, brakiem skruchy czy woli przeproszenia pokrzywdzonej, świadczy zdaniem Sądu o demoralizacji nieletniego.”

Nie było nękanie dziecka

Sprawa trafiła z apelacją do Sądu Okręgowego w Słupsku. Sąd ten zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że postępowanie w sprawie umorzył. I odstąpił od obciążania rodziców nieletniego kosztami postępowania.

Dlaczego taka była decyzja sądu odwoławczego o umorzeniu sprawy? Sąd II instancji uznał po prostu, że zachowania nieletniego nie wypełniają znamion przewidzianego w art. 190a k.k. nękania. Zdaniem tego sądu nękanie nie miało na celu doprowadzenie pokrzywdzonej do odczuwania strachu. Opisane zachowanie nieletniego, z uwagi na swój charakter miało na celu „jedynie” dokuczenie pokrzywdzonej.

Zamiast nękania wykroczenie z art. 107 kw

Zdaniem sądu okręgowego zachowanie nieletniego powinno zostać zakwalifikowana jako przejaw demoralizacji. Wypełnia bowiem znamiona wykroczenia przewidzianego w art. 107 k.w.

O różnicach pomiędzy przestępstwem z art. 190a kodeksu karnego a art. 107 kodeksu wykroczeń pisałam m.in. tu: Art. 107 kw -czym się różni złośliwe niepokojenie od stalkingu.

Nękanie dziecka w szkole- gdzie zgłosić?

Sprawę dotyczącą nękanie dziecka możesz zgłosić tak jak każdy inny czyn karalny, czyli organom ścigania- policji lub prokuraturze. Na temat zgłaszania przestępstwa stalkingu pisałam już na tym blogu. I mimo że postępowanie w sprawach czynów karalnych popełnianych przez nieletnich różni się od tych postępowań, kiedy sprawcami są dorośli, to zachęcam do lektury tego wpisu: Uporczywe nękanie – gdzie zgłosić?

Życząc udanego rozpoczęcia roku szkolnego wyrażam też nadzieję, że wiedza, którą się tutaj z tobą podzieliłam, nigdy ci się nie przyda w praktyce.

Powyższe informacje stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji  i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych. W przypadku wątpliwości zapraszam do kontaktu.