Nękanie i znęcanie- jakie są podobieństwa pomiędzy tymi przestępstwami? A jakie różnice?
Nękanie i znęcanie – różnice i podobieństwa
Wiele osób naprzemiennie używa słów nękanie i znęcanie (czy znęcanie psychiczne) na określenie stalkingu. W świetle prawa karnego nie są to jednak terminy tożsame. Jakie są różnice pomiędzy tymi przestępstwami, a jakie podobieństwa?
Czym jest stalking opisałam szczegółowo tutaj: Czym jest stalking? Ale powtórzę: nękanie jest inaczej nazywane stalkingiem i w Polsce jest to przestępstwo określone w art. 190a kodeksu karnego. Może polegać na wielu różnych zachowaniach, które pozornie są legalne. Na przykład na telefonowaniu do kogoś po kilkadziesiąt razy w ciągu dnia, wysyłanie wielu wiadomości sms czy przez Messengera. Albo na nachodzeniu w domu, w pracy czy na zaczepianiu na ulicy. Inne częste formy nękania: Nękanie – najczęstsze formy stalkingu.
Nękanie jest też nazywane przestępstwem chorej miłości, bowiem zazwyczaj dopuszczają się go byli partnerzy, którzy nie mogą pogodzić się z rozstaniem i na różne sposoby próbują wywrzeć na byłej partnerce presję, aby do niego wróciła. Tu taj opisałam przykłady nękania przez byłego partnera: Nękanie przez byłego partnera.
Znęcanie to też przestępstwo. Zgodnie z art. 207 § 1 kodeksu karnego kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Natomiast zgodnie z paragrafem 2 art. 207 k.k. kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Jak wynika z powyższego znęcanie to czynność, która może mieć charakter znęcania się psychicznego lub fizycznego. W znaczeniu potocznym znęcać się oznacza zadawać komuś cierpienia fizyczne lub moralne, pastwić się nad kimś (słabszym, bezbronnym), dręczyć kogoś.
Sposobów znęcania się jest wiele i dotychczasowe wyroki w tego typu sprawach pozwalają przyjąć, że znęcanie może polegać na:
Za bardzo szeroki wachlarz tego typu zachowań został skazany pewien mężczyzna. Małżonek m.in. zmuszał pokrzywdzoną do sprzątania rękami rozbitego szkła. Wymuszał pożycie fizyczne w nieakceptowanych przez pokrzywdzoną formach. Zastraszał żonę popełnieniem samobójstwa, zabraniem dzieci, pozostawieniem bez środków do życia.
Szczegóły znajdziesz w wyroku Sądu Rejonowego w Opolu z dnia 5 marca 2014 roku. Można go znaleźć tutaj: wyrok za znęcanie się nad żoną oraz małoletnimi dziećmi.
Stalking i znęcanie się mają cechę wspólną, którą jest powtarzalność zachowań sprawcy. Aby można było mówić zarówno o przestępstwie z art. 190a k.k., jak i z art. 207 k.k. koniecznym jest aby zachowań sprawcy było kilka. Ponadto by były rozciągnięte w czasie.
Jednorazowa awantura nie jest wystarczająca do przypisania oskarżonemu odpowiedzialności z art. 207 k.k. Tak samo jak wysłanie ofierze wiadomości czy telefonowanie do niej tylko w ciągu jednego dnia nie jest wystarczającym do przypisania sprawcy odpowiedzialności z art. 190a k.k.
W przypadku stalkingu ustawodawca wprost określił, że nękanie ma być uporczywe. O uporczywości szczegółowo pisałam m.ni. tutaj: Uporczywe nękanie- czyli ile musi trwać aby uznać je za przestępstwo. Jeśli zaś chodzi o znęcanie, to pojęcie to ze swej istoty zakłada powtarzanie przez sprawcę w pewnym przedziale czasu zachowań skierowanych wobec pokrzywdzonego. Zatem, jak stwierdził Sąd Najwyższy w jednym ze swoich orzeczeń, poza szczególnymi przypadkami, dopiero pewna suma tych zachowań decyduje o wyczerpaniu znamion przestępstwa z art. 207 § 1 k.k. Zainteresowanych pogłębieniem tematu odsyłam np. do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2003 r., IV KK 49/03.
Przechodząc do różnic. Pierwsza różnica pomiędzy przestępstwem z art. 207 k.k. a uporczywym nękaniem z art. 190a k.k. to taka, że do znęcania się może dojść jedynie w stosunku do osoby najbliższej, osoby pozostającej w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, małoletniego lub osoby nieporadnej ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny. Innymi słowy, z przestępstwem z art. 207 k.k. możemy mieć do czynienia w tych przypadkach, kiedy sprawca i ofiara są spokrewnieni. Czyli między członkami rodziny czy wówczas gdy znęcanie się następuje w stosunku do osoby małoletniej czy nieporadnej. W innych przypadkach, np. gdy osobą nękającą był np. były partner, zazdrosna kochanka, fan, nie można mówić o przestępstwie z art. 207 k.k.
Drugą różnicą pomiędzy przestępstwem stalkingu, a znęcania jest fakt, że przy uporczywym nękaniu konieczne jest wystąpienie skutku w postaci wzbudzenia u pokrzywdzonego lub osoby jej najbliższej uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia lub istotnego naruszenia jego prywatności. Wystarczy wystąpienie choć jednego ze wskazanych skutków. Choć oczywiście może być i tak, że oba skutki wystąpią łącznie. Taki skutek nie musi występować przy przestępstwie z art. 207 k.k.
Odnosząc się do tej ostatniej kwestii, tj. skutku jaki musi wystąpić przy stalkingu (wzbudzenie u ofiary poczucia zagrożenia lub naruszenie jej prywatności), to na zakończenie słowo wyjaśniania. Mimo, że taki skutek nie musi występować przy przestępstwie znęcania, to jednak koniecznym jest tu istnienie co najmniej dwóch podmiotów: agresora i ofiary. Między tymi podmiotami musi być wyraźne rozgraniczenie, musi zarysować się wyraźna przewaga sprawcy nad ofiarą. Gdy obie strony czynią sobie nawzajem przykrości, uciążliwości, złośliwości czy wyrządzają sobie większe lub mniejsze szkody, innymi słowy – jeśli zachodzi symetria w ich zachowaniach, bądź też ich działania są względem siebie ekwiwalentne, to nie można mówić o nękaniu czy znęcaniu się jednej ze stron nad drugą.
Jak zasadnie wywiódł Sąd Najwyższy, pojęcie „znęcanie się” na gruncie art. 207 k.k. zawiera w sobie istnienie przewagi sprawcy nad osobą pokrzywdzoną, której nie może się ona przeciwstawić, lub może to uczynić w niewielkim stopniu. Nie jest zatem możliwe wzajemne znęcanie się małżonków w tym samym czasie. Nie można także mówić o znęcaniu się, jeżeli ustalono, że aktywność i przedsiębiorczość pokrzywdzonej oraz jej zaradność życiowa podają w wątpliwość fakt, że stanowi ona ofiarę przestępstwa.
Sprawy karne o znęcanie i nękanie mają bardzo podobny przebieg. Dlatego zachęcam do lektury artykułu, w którym opisałam:
Jak przebiega sprawa o stalking?
Zdjęcie na górze pochodzi z mojej osobistej kolekcji, zostało zrobione na Teneryfie. Te ślady w skałach, wyżłobione przez lawę i wodę, przypominają mi mądrą sentencję „W konfrontacji strumienia ze skałą, strumień zawsze wygrywa – nie przez swoją siłę, ale przez wytrwałość”. I tej wytrwałości przy dochodzeniu swoich praw, życzę wszystkim ofiarom przestępstw.
Wykonanie strony: 