1 października 2023 r. weszła w życie duża nowelizacja kodeksu karnego, która m.in. wprowadziła do polskiego porządku prawnego nowe przestępstwo. To nowe przestępstwo – art. 244c kodeksu karnego przewiduje karę za niezapłacenie zadośćuczynienia.
1 października 2023 r. weszła w życie duża nowelizacja kodeksu karnego. Nowelizacja ta nie tylko zmieniła dyrektywę wymiaru kar, ale przede wszystkim wprowadziła do polskiego porządku prawnego nowe przestępstwo. To nowe przestępstwo przewiduje karę za niezapłacenie zadośćuczynienia.
Piszę o tym na blogu dlatego, że te zmiany i nowo dodany art. 244c kodeksu karnego bardzo może się przydać także pokrzywdzonym przestępstwem uporczywego nękania, którzy nie mogą wyegzekwować zadośćuczynienia od skazanego za stalking. (O samym zadośćuczynieniu za uporczywe nękanie pisałam m.in. tu: Zadośćuczynienie za nękanie.)
Zgodnie z nowym art. 244c § 1 kodeksu karnego za uchylanie się od wykonania orzeczonego przez sąd na rzecz pokrzywdzonego lub osoby dla niego najbliższej, za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, środka kompensacyjnego grozi od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Chodzi więc o obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki w różnych sprawach. W tym sprawach z art. 190a kodeksu karnego czyli uporczywego nękania i podszywania (kradzieży tożsamości).
Innymi słowy, uchylanie się od zapłaty orzeczonego obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia i nawiązki stanowi od początku października 2023 r. odrębny czyn zabroniony. Kara za niezapłacenie zadośćuczynienia to po prostu więzienie.
W praktyce oznacza to tyle, że pokrzywdzony, który nie otrzyma rekompensaty finansowej w ramach postępowania karnego, będzie mógł złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez skazanego w pierwszej sprawie.
Powiedzmy szczerze – wypłata zadośćuczynienia przez skazanego była do tej pory daleko na liście priorytetów. A z uzyskiwaniem nawiązki czy zadośćuczynienia orzekanych w procesie karnym bywają problemy.
Z mojego doświadczenia zawodowego wynikało, że sprawcy stalkingu, skazani za przestępstwa z art. 190a kodeksu karnego, najpierw woleli zapłacić grzywnę, czy koszty sądowe, wpłacić pieniądze na różne fundusze. A na samym końcu dopiero myśleli o zapłacie zasądzonych pieniędzy na rzecz pokrzywdzonego. Lub też wpłacali nieznaczne sumy pozorując zamiar wykonania takiego środka karnego.
Nowy art. 244c kodeksu karnego ogranicza zakres kryminalizacji wprowadzanego przestępstwa do uchylania się od wykonania środków kompensacyjnych orzeczonych na rzecz pokrzywdzonego lub osoby dla niego najbliższej za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Artykuł ten nie obejmuje zatem uchylania się od wykonania nawiązki orzekanej np. na rzecz Skarbu Państwa lub Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
To rozwiązanie jest całkowicie racjonalne, bo przecież celem tego przepisu jest zwiększenie ochrony pokrzywdzonego lub jego osób najbliższych.
Art. 244c kodeksu karnego ogranicza również kryminalizację wyłącznie do uchylania się od wykonania środków kompensacyjnych orzeczonych za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Chodzi o to, aby ten przepis nie był stosowany w przypadku skazań za czyny o niskim stopniu społecznej szkodliwości.
Zgodnie z art. 244c § 2 kodeksu karnego nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który wykonał w całości orzeczony wobec niego środek kompensacyjny nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego.
Oznacza to, że przewidziano również sytuację, będącą formą czynnego żalu, która pozwoli uniknąć kary za niezapłacenie zadośćuczynienia. Innymi słowy, sprawca, który zaniecha bezprawnego zachowania i uiści zadośćuczynienie, nie będzie ponosił negatywnych tego konsekwencji. Ale musi zapłacić przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego.
Wprowadzenie tego typu czynu zabronionego ma na celu przede wszystkim „skuteczne skłonienie sprawców do kompensacji w ramach sprawiedliwości naprawczej”, jak to ujęto w uzasadnieniu do nowelizacji.
Ściganie przestępstwa określonego w art. 244c § 1 kodeksu karnego następuje na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że wprowadzono bezwzględnie wnioskowy tryb ścigania tego przestępstwa, co ma na celu niepodejmowanie ścigania wbrew woli pokrzywdzonego.
Zmiany te w kodeksie karnym i nowe przestępstwo uważam za dobre. Mam nadzieję, że skłonią skazanych za nękanie do zapłaty na rzecz pokrzywdzonych należnych im pieniędzy. Mimo, że niektórzy krytykują tę nowelizację, twierdząc, że art. 244c kk wprowadza niedopuszczalne z punktu widzenia art. 32 ust. 1 Konstytucji RP zróżnicowanie w sytuacji prawnej osób pokrzywdzonych przestępstwem. Jeśli bowiem dojdzie do orzeczenia obowiązku naprawienia szkody albo obowiązku zadośćuczynienia krzywdzie w postępowaniu cywilnym, sytuacja prawna poszkodowanego przestępstwem, z którego wynikają orzeczone obowiązki, będzie w wyniku wprowadzenia art. 244c kk mniej korzystna, niż sytuacja prawna pokrzywdzonego, na rzecz którego o wskazanych obowiązkach sąd orzekł w postępowaniu karnym.
O tym nowym przestępstwie możesz też przeczytać tutaj: Od 1 października, pięć lat więzienia za uchylanie się od zadośćuczynienia.
Powyższe informacje stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych. W przypadku wątpliwości zapraszam do kontaktu.