Wielka Brytania to jedno z pierwszych europejskich państw, jakie wprowadziły przepisy karne i instrumenty zwalczania nękania, bo już w roku 1997 (dla porównania – w Belgii adekwatny czyn zabroniony istnieje od 1998, w Holandii od 2000, zaś w Niemczech od 2007 roku). Skoro zatem UK ma o ponad dłuższe o dekadę od nas doświadczenie z walce z nękaniem, warto się od nich uczyć.  Poza tym, jak donosi Główny Urząd Statystyczny, to właśnie UK jest państwem Europy, gdzie wyemigrowało najwięcej Polaków. Również z myślą o Polakach mieszkających na Wyspach, którzy mogli paść ofiarą przestępstwa stalkingu, powstał dzisiejszy post. 

Stalking w Wielkiej Brytanii – statystyka

Z przeprowadzonych badań na temat stalkingu w 2015 roku (National Stalking Helpline) okazało się, że w ciągu ostatniego roku w Wielkiej Brytanii 4,9% kobiet i 2,4 % mężczyzn było ofiarą aktów stalkingu, co w przeliczeniu daje 734 000 ofiar uporczywego nękania wśród kobiet i 388 000 wśród mężczyzn.

W większości przypadków istniały relacje, znajomość między napastnikiem a ofiarą. I tak, największą grupę stalkerów stanowią eks-partnerzy, bo aż 45%. Inna duża grupa stalkerów to znajomi ofiary (22%). Tylko 10% pokrzywdzonych przestępstwem stalkingu nie miało wcześniej żadnych relacji ze swoim prześladowcą.

Badania wskazały, że ofiarami stalkingu w Wielkiej Brytanii, podobnie jak w innych krajach, padają przede wszystkim kobiety (80%), a prześladowcami częściej są mężczyźni.

Stalking w prawie karnym Anglii i Walii

Pierwszym aktem prawnym, który odnosił się do przestępstwa nękania w Anglii i Walii (nie omawiam to Szkocji, która ma oddzielne ustawodawstwo) był  „Protection from Harassment Act 1997„. Użyto tu sformułowania „harassment” czyli „molestowanie”, „napastowanie”,  a nie terminu „stalking”.

Harassment obejmuje szeroki zakres zachowań obraźliwych; powszechnie rozumiane jest jako powtarzające się zachowania wzbudzające niepokój, wywołujące strach w ofierze.  W świetle tych przepisów ofiara może dochodzić swoich praw również na gruncie prawa cywilnego, nawet jeśli sprawca nie został skazany wyrokiem karnym. Istnieje wiele rodzajów owego napastowania; najpopularniejszym rodzajem jest sexual harassment (o podłożu seksualnym),  racial harassment (z uwagi na rasę, pochodzenie) czy workkplace harassment (napastowanie w miejscu pracy).

Stalking, jako nowe przestępstwo, odrębne od wspomnianego wcześniej napastowania – „harrasment”, wprowadzono do porządku karnego dopiero w roku 2012 na mocy „Protection of Freedoms Act 2012” (poprzez dodanie nowych sekcji do aktu „Protection from Harassment 1997” tj. sekcji 2A oraz 4A). Nie ma w tym akcie prawnym definicji stalkingu (podobnie z resztą jak w polskiej ustawie), jednak znajdują się przykłady nękania takie jak obserwowanie, zmuszanie ofiary do kontaktu za pomocą jakichkolwiek środków, w tym mediów społecznościowych, czego efektem jest ograniczenie wolności ofiary, wzbudzenie w niej poczucia, że nieustannie musi być ostrożna.

Najsurowsza kara jak grozi za stalking w Anglii i Walii to 5 lat pozbawienia wolności (zgodnie z danymi Ministerstwa Sprawiedliwości w roku 2014 tylko 147 osób zostało skazanych za przestępstwo stalkingu określonego w sekcji 4A. Statystyka Izby Gmin donosi, że kara pozbawienia wolności orzekana za stalking jest tu raczej wyjątkiem, nie regułą).

Rodzaje stalkerów

Na stronie internetowej Policji North Yorkshire znalazłam wyszczególnienie kilku typów stalkerów. Jest to o tyle uniwersalny podział (choć na pewno umowny), że zdecydowałam się go przybliżyć na blogu.

Stalker odrzucony przez ofiarę

Prześladowca, który był w związku (formalnym bądź nieformalnym) z ofiarą. Taki stalker nie przyjmuje do wiadomości, że związek się skończył. Są często osobami zdrowymi na umyśle, ale okazującymi gniew ofierze (wyzwiska itp.). Wczesna interwencja jest kluczem do zapobiegania prześladowaniu ofiary.

Tropiciel (Intimacy seeker)

Ten typ prześladowcy tylko wierzy, że coś go z ofiarą łączy, że mają intymną relację, choć w rzeczywistości nic takiego nie miało miejsca. Ten fikcyjny, pseudo związek, stalker może nawiązać z każdym, z dentystą czy celebrytą widzianym tylko w telewizji.

Cyberstalker

Ten typ stalkera, dla uprzykrzenia życia ofierze, działa głównie w Internecie i korzysta ze środków komunikowania się na odległość. Jego zachowanie może polegać na kradzieży tożsamości, zakładaniu fałszywych profili na portalach społecznościowych, umieszczaniu ogłoszeń i komentarzy w Internecie godzących w dobre imię pokrzywdzonego, prowokowaniu innych do ataków na ofiarę.

Zalotnik

Ten rodzaj stalkera nie posiada umiejętności do nawiązywania znajomości w tzw. realu czy do utrzymywania relacji, ale podejmuje próby stworzenia związku. Często ich celem są profesjonaliści, którzy ich zawiedli, a których obarczają winą za swoją sytuację.

Stalking w UK – zgłaszanie spraw policji

Organy wymiaru sprawiedliwości UK rekomendują ofiarom stalkingu zgłaszanie spraw policji. A co do sposobów postępowania z prześladowcą, to są uniwersalne wszędzie, czyli:

• nie rozmawiaj ze stalkerem, nie odpowiadaj na jego wiadomości, w chodź z nim w żadne interakcje,
• bądź ostrożny co publikujesz w Internecie na swój temat,
• zmieniaj często hasła do poczty elektronicznej i profili społecznościowych,
• zbieraj dowody, notuj date i godzinę niechcianych połączeń,
• jeśli obawiasz się o swoje bezpieczeństwo, zainstaluj monitoring, poproś znajomych lub rodzinę o pomoc.

Badania pokazały, że tylko 26,6% przypadków stalkingu zostało zgłoszonych policji. Co niepokojące, aż 43,3% osób, które dokonały zgłoszeń stwierdziły, że policja była „nie za bardzo pomocna” lub też, że nie pomogła im wcale.

I teraz kolejne ciekawe spostrzeżenia za strony National Stalking Helpline, czyli organizacji w UK, która zajmuje się pomocą ofiarom stalkingu. Otóż według NSH, policjanci, którzy przyjmują zgłoszenie od ofiar, nie zawsze raportują to właśnie jako stalking (lecz jako herassment, czyn o mniejszej wadze), skupiają się na jednym aspekcie stalkingu takim jak szkody materialne lub też stwierdzą, że nic nie mogą zrobić albo, że to w ogóle nie jest sprawa dla policji (takie spostrzeżenia często słyszę niestety również od swoich klientów, choć nie znam skali tego zjawiska).